Europe without Nations. Robert Menasse’s Contribution  to the Shaping of European Union’s Future in the Novel   Die Hauptstadt: Europa ohne Nationen. Robert Menasses Beitrag zur Gestaltung der Europäischen Union der Zukunft in Die Hauptstadt

Grzegorz Jaśkiewicz

doi:10.15584/tik.2019.29

Autor

Grzegorz Jaśkiewicz Uniwersytet Rzeszowski

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2019.29

Słowa kluczowe:

Robert Menasse, Europa, Unia Europejska, Europa Regionów, powieść o Europie, debata o Europie, nacjonalizm, literatura niemieckojęzyczna, powieść austriacka XXI wieku

Abstrakt

Dyskusje o stanie Europy i idei europejskiej wśród intelektualistów, zwłaszcza pisarzy niemieckojęzycznych, mają swoją długą i bogatą historię. Już w XVIII wieku głos zabierali Goethe i Schiller, w XIX Novalis, który wskazywał na kulturową wspólnotę europejską. Po doświadczeniach I i II wojny światowej, okrucieństwie i barbarzyństwie działań wojennych, odczłowieczeniu i masowych mordach dyskusje nad istotą Europy odżyły. Richard Nikolaus Coudenhove-Kalergi czy Heinrich Mann zaproponowali wspólnotę europejską, która wprawdzie daleka była od dzisiejszej Unii Europejskiej, ale w teorii miała stanowić zabezpieczenie przed powtórką nacjonalizmów i wojen. W 1992 powstała Unia Europejska na podwalinach EWG. Pochodzący z Austrii Robert Menasse jest kolejnym pisarzem niemieckojęzycznym, który aktywnie występuje w obronie Unii Europejskiej, głosząc radykalne poglądy odejścia od narodów i stworzenia Republiki Europy. Jego powieść z 2017 roku pt. „Die Hauptstadt” [Stolica], uhonorowana nagrodą literacką Deutscher Buchpreis [Niemiecka Nagroda Książkowa], jest hołdem złożonym Europie i jednocześnie ważnym przyczynkiem w dyskusji o wspólnocie europejskiej i jej przyszłości. Ustami swego alter ego w powieści, prof. Aloisa Erharta, postuluje Menasse odrzucenie przywiązania do narodów i stworzenie Europy Regionów. Książka jest w zasadzie pierwszą powieścią europejską (o Unii Europejskiej) autora niemieckojęzycznego, w dodatku z tak postępowym przesłaniem. W powieści autor na tle życia urzędników unijnych w Brukseli ukazuje rzeczywistość europejską, pojmowanie tożsamości narodowej i europejskiej i obciążenie współczesnych Europejczyków doświadczeniem holokaustu i bestialstwa nacjonalizmów. Prezentowany artykuł omawia te poglądy i wpisuje je w anonsowaną już wielusetletnią debatę o Europie, wskazując na progresywność idei europejskiej.

Downloads

Bibliografia

„Wir sind Feuilleton-Juden“, Spiegel-Gespräch von Volker Weidemann mit dem Geschwisterpaar Eva und Robert Menasse (Spiegel Nr. 2 2018, S. 110–114)

Dorfles G., Der Kitsch, Tübingen, Studio Wasmuth: 1969.

Gauß K.-M., Europäisches Alphabet, Wien, Paul Zsolnay Verlag: 1997.

Horkheimer M., Th. Adorno, Dialektik der Aufklärung, Frankfurt am Main, Fischer-Taschenbuch-Verlag: 2000.

Kaiser K., Robert Menasse, [in] A. B. Kilcher (Hrsg.), Lexikon der deutsch-jüdischen Literatur, Frankfurt am Main, Suhrkamp Verlag: 2003.

Killy W., Versuch über den literarischen Kitsch, [in] J. Schulte-Sasse (Hrsg.), Literarischer Kitsch. Texte zu seiner Theorie, Geschichte und Einzelinterpretationen, Tübingen, Max Niemeyer Verlag: 1979, S. 42–64.

Menasse R., Über die Feigheit der europäischen Politiker, Die Zeit, 30.09.2011 Menasse, R., Der Europäische Landbote, Die Wut der Bürger und der Friede Europas oder Warum die geschenkte Demokratie einer erkämpften weichen muss, Wien, Paul Zsolnay Verlag: 2012.

Menasse R., Die Hauptstadt, Berlin, Suhrkamp Verlag: 2017.

Menasse R., Eine kurze Geschichte der europäischen Zukunft. Warum wir erringen müssen, was wir geerbt: das Europa der Regionen, [in] The European. Das Debatten-Magazin vom 8. Juni 2015.

Menasse R., Heimat ist die schönste Utopie. Reden (wir) über Europa, Berlin, Suhrkamp Verlag: 2014.

Menasse R., Permanente Revolution der Begriffe: Vorträge zur Kritik der Abklärung, Berlin, Suhrkamp Verlag: 2009.

Menasse R., U. Guérot, Kritik der Europäischen Vernunft: Mit dem ‚Manifest für die Begründung einer Europäischen Republik‘, Siegburg 2017.

Remarque E. M., Im Westen Nichts Neues, Köln, Verlag Kiepenheuer & Witsch: 2006.

Thiess F., Die griechischen Kaiser. Die Geburt Europas, Hamburg-Wien, Paul Zsolnay Verlag: 1960.

Waldmann G., Literarischer Kitsch als wertungsästhetisches Problem, [in] J. Schulte-Sasse (Hrsg.), Literarischer Kitsch. Texte zu seiner Theorie, Geschichte und Einzelinterpretationen, Tübingen, Max Niemeyer Verlag: 1979, S. 89–120.

Żyliński L., Tożsamość i przyszłość. Wizje Europy XIX i XX wieku w eseistyce pisarzy niemieckich, [in] L. Żyliński (Auswahl und Bearbeitung), Europejskie wizje pisarzy niemieckich XX wieku, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie: 2003.