„Prometeusz wasz polski”. O doświadczeniu wolności i niewoli w pismach Waleriana Łukasińskiego
DOI:
https://doi.org/10.15584/tik.2023.4Słowa kluczowe:
Walerian Łukasiński, wolność, niewola, więzienie, literatura więzienna, wiek XIXAbstrakt
Artykuł zawiera interpretację pism Waleriana Łukasińskiego, które powstały podczas jego pobytu w więzieniu w Szlisselburgu. W centrum rozważań znajduje sie kluczowe dla autora doświadczenie wolności i niewoli. Jest ono rozpatrywane w kontekście biografii Łukasińskiego, dziewiętnastowiecznej literatury więziennej (Silvio Pellico), a także przez pryzmat ówczesnych losów polskiej zbiorowości i sposobów ich rozumienia (czasy napoleońskie, Kongres Wiedeński, funkcjonowanie Królestwa Polskiego, powstanie listopadowe, powstanie styczniowe, stosunki polsko-rosyjskie). Ważnym punktem odniesienia jest postrzeganie wolności w wieku XIX, zwłaszcza w dwóch aspektach: wolności politycznej (niepodległość narodowa, wolność społeczna, wolność obywatelska, wolność osobista) i wolności pozapolitycznej, wewnetrznej (przede wszystkim chrześcijańska wolność duchowa). W świetle przedstawionych analiz bohater artykułu okazuje się postacią o cechach prometejskich.
Downloads
Bibliografia
Arendt H., Co to jest wolność?, w: tejże, Między czasem minionym i przyszłym. Osiem ćwiczeń z myśli politycznej, tłum. M. Godyń i W. Madej, Warszawa 1994, s. 175–208.
Askenazy S., Łukasiński, t. 1–2, wyd. 2, Warszawa 1929.
Berlin I., Dwie koncepcje wolności: romantyczna i liberalna, w: tegoż, Idee polityczne w epoce romantyzmu. Ich rozwój i wpływ na myśl współczesną, red. H. Hardy, wprowadzenie J. L. Cherniss, tłum. J. Czernik, Kraków 2015, s. 166–220.
Burdziej B., „Moje więzienia” (1832) Silvio Pellico w Polsce. Przyczynek do dziejów recepcji, w: Zapomniane wielkości romantyzmu, red. Z. Trojanowiczowa i Z. Przychodniak, Poznań 1995, s. 249–265.
Chrostek M., „Jeśli zapomnę o nich...”. Powikłane losy polskich więźniów politycznych pod zaborem rosyjskim, Kraków 2009.
Czubaty J., Zasada „dwóch sumień”. Normy postępowania i granice kompromisu politycznego Polaków w sytuacjach wyboru (1795–1815), Warszawa 2005.
Gerber R., Wstęp, w: W. Łukasiński, Pamiętnik, oprac. i wstępem poprzedził R. Gerber, Warszawa 1986, s. 5–28.
Janion M., Żmigrodzka M., Romantyzm i historia, Warszawa 1978, s. 390–397.
Jawska I., Łukasiński. Opowieść dramatyczna, Lwów 1914.
Makowiecki A., Więzienie, w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 1991, s. 1029–1030.
Obraz Rosji w literaturze polskiej, red. J. Fiećko i K. Trybuś, Poznań 2012.
Pellico S., Moje więzienia, przeł. J. Zamoyski, Warszawa 1917.
Piwińska M., Więzień. Sztuka i życie praktyczne, w: Style zachowań romantycznych: propozycje i dyskusje, red. M. Janion, M. Zielińska, Warszawa 1986, s. 56–85.
Poezje więzienne Hugona Kołłątaja. Studia i teksty, oprac. P. Żbikowski, Wrocław 1993.
Rowiński C., Prometeusz, w: Mit – człowiek – literatura, red. i wstęp S. Stabryła, Warszawa 1992, s. 13–40.
Szeląg Z., Więzienne wiersze, w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Warszawa 1991, s. 1030–1032.
Szwarce B., Siedm lat w Szlysselburgu, Lwów 1893.
Trousson R., La thème de Prométhée dans la littérature européene, t. 1–2, Genéve 1964.
Wyspiański S., Noc listopadowa, oprac. A. Łempicka, Kraków 1971.
Ziołowicz A., „Misteria polskie”. Z problemów misteryjności w dramacie romantycznym i młodopolskim, Kraków 1996 (rozdz. „Noc listopadowa” – czas misterium).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Tematy i Konteksty
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
