Wychowanie wobec przemian życia – konteksty cywilizacyjne i kulturowe
Słowa kluczowe:
edukacja, wychowanie, kultura, pokolenia, generacja, cywilizacja, postmodernizm, tradycja, konsumpcjaAbstrakt
Tekst jest próbą spojrzenia na dyskurs, który toczy się w literaturze pedagogicznej, socjologicznej, kulturoznawczej i filozoficznej na temat współczesnych problemów życia w perspektywie przemian kulturowych, cywilizacyjnych i pokoleniowych. Sformułowano tezę, zgodnie z którą cywilizacja post-modernistyczna i liberalno-demokratyczna przynosi różnorodne, często destruktywne skutki kulturowe, aksjologiczne, etyczne i edukacyjne, zmieniające współczesne życie jednostkowe, społeczne, pokoleniowe i międzygeneracyjne. Generalnie mamy do czynienia z zanikiem więzi społecznych, empatii międzyludzkiej, erozji społecznych i indywidualnych autorytetów, z narastaniem przemocy, a nawet brutalizacji w przestrzeni społecznej i kulturowej. Dochodzi do znamiennego dla doby postmodernistycznej rozmijania się kultury tradycyjnej i uniwersalnej, poszerza się także dystans niezrozumienia pomiędzy pokoleniami. W powszechnym odczuciu w relacjach między ludźmi ma miejsce swoiste „oszustwo” w sferze rzeczywistych intencji i postaw.
Tekst odwołuje się do wielu stanowisk badawczych i analiz teoretycznych, głównie polskich, ale także do zagranicznych publikacji. Stara się znaleźć pewną wspólną perspektywę postrzegania tych złożonych zjawisk kulturowych i psychologicznych – zarówno negatywnych, jak i rokujących nadzieje na naprawę kondycji humanistycznej współczesnego człowieka. Wiele miejsca poświęcono ocenom i postulatom edukacyjnym, wychowawczym, ważnym dla zachowania wartości uniwersalnych, tradycji i symboli kulturowych, dla kontynuacji podstawowych wartości humanistycznych. Sformułowano postulaty dotyczące wychowania dla życia, pojmowanego jako fenomen istnienia i rozwoju człowieka, wartości filogenetycznych i ontogenetycznych. Problematyka wychowania dla kontynuacji pożądanych wartości kultury i więzi pokoleniowych nie może podlegać ślepej grze nihilistycznych tendencji i skrajnie liberalnym modom życia, które stają się zaprzeczeniem świadomego kształtowania oblicza przyszłości przez refleksyjne i świadome wychowanie. Część twierdzeń zawartych w tekście wywiedziono z badań społeczno-edukacyjnych i etnologicznych oraz ujęć porównawczych i przemyśleń autora.
Downloads
Bibliografia
Banach C., Edukacja wobec wyzwań współczesnego świata [w:] Ten świat – człowiek w tym świecie. Obszary sprzeczności edukacyjnych, red. I. Wojnar, Warszawa 2003.
Bańka J., Cywilizacja – obawy i nadzieje, Warszawa 1979.
Bańka J., Edukacja i czas. Wychowanie dla teraźniejszości, Warszawa 1995.
Baudrillard J., From Marxism to Postmodernism and Beyond, Cambridge 1989.
Chmaj L., Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, Warszawa 1964.
Corrigan P., Punkt, Pedagogy and Popular Cultur Forms, „Curriculum and Teaching” 1988, nr 1–2.
Czerny J., Zagrożenia wychowawcze we współczesnym świecie, Katowice 1999.
Dąbrowski K., Elementy filozofii rozwoju, Warszawa 1989.
Dobrowolski K., Wychowanie dla wartości kultury, Warszawa 1997.
Feathherstone M., Consumer Culture and Postmodernism, London 1991.
Fiske J., Understanding Popular Cultur, London 1991.
Frąckowiak T., Kontrowersje wokół świata wartości a przeobrażenia społeczne [w:] Pedagogika społeczna. Pytania o XXI wiek, red. A. Przecławska, W. Theiss, Warszawa 1999.
Frąckowiak T. (red), Arytmia egzystencji społecznej a wychowanie, Warszawa 2001.
Gołębiowski B., Od kulturozbieractwa do Internetu, Warszawa 2001.
Hessen S., O sprzecznościach i jedności wychowania, Warszawa 1997.
Jaworska M., Polityka życia młodego pokolenia przełomu wieków XX/XXI. Studia socjologiczno-politologiczne, Toruń 2006.
Jensen J., Fandom as a pathology [w:] The Adoring Audience, red. A. Lewis, Fun Culture and Popular Media, London 1992.
Keller D., Media Culture. Curtural studiem, identity and politiks betveen the modern and post-modern, London 1995.
Kołakowski L., Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania, Kraków 2009.
Kołakowski L., Obecność mitu, Paryż 1977.
Kowalczyk S., Filozofia kultury, Lublin 1997.
Kuczyński T., Czy człowiek współczesny ma jeszcze duszę, Radom 2005.
Kwieciński Z., Zapętlenie kwestii edukacyjnej w sytuacji gwałtownej zmiany jej kontekstu [w:] Polacy na progu, red. J. Brzeziński, Z. Kwieciński, „Forum Oświatowe” 1997, t. 1–2(6–7), Warszawa–Toruń 1997.
Melosik Z., Młodzież a przemiany kultury współczesnej [w:] Arytmia egzystencji społecznej a wychowanie, red. T. Frąckowiak, Warszawa 2001.
Melosik Z., Współczesne amerykańskie spory edukacyjne. Między socjologią edukacji a pedagogiką postmodernistyczną, Poznań 1995.
Mysłakowski Z., Wychowanie w zmiennej społeczności. Studia z filozofii wychowania, Warszawa 1964.
Pasterniak W., Aksjologiczne bariery cywilizacyjne a nadzieje pedagogiki [w:] Arytmia egzystencji społecznej a wychowanie, red. T. Frąckowiak, Warszawa 2001.
Radziewicz-Winnicki A., Modernizacja niedostrzegalnych obszarów rodzimej edukacji, Kraków 1999.
Radziewicz-Winnicki A., Zręby potocznego myślenia humanisty o nowym stuleciu [w:] Arytmia egzystencji społecznej a wychowanie, red. T. Frąckowiak, Warszawa 2001.
Rutkowiak J., „Pulsujące kategorie” jako wyznacznik i mapy odmian myślenia o edukacji [w:] Odmiany myślenia o edukacji, red. J. Rutkowiak, Kraków 1995.
Skolimowski H., Górecki J.K., Zielone oko Kosmosu. Wokół filozofii w rozmowie i esejach, Wrocław 2003.
Suchodolski B., Wychowanie mimo wszystko, Warszawa 1980.
Szkudlarek T., Wiedza i wolność w pedagogice amerykańskiego postmodernizmu, Kraków 1993.
Szmyd J., Odczytywanie współczesności. Perspektywa antropologiczna, etyczna i edukacyjna, Kraków 2011.
Szmyd J., Wyzwania i poszukiwania edukacyjne. Szkice z pogranicza filozofii wychowania, Kraków 2002.
Szmyd K., Antyczne i renesansowe rodowody humanistyki, „Oświata i Wychowanie” 2003, nr 3(748).
Szmyd K., Edukacja dla kultury współżycia. Konteksty uniwersalne i lokalne (środowiskowe), Rzeszów 2010.
Szmyd K., Między tradycją a zmianą teleologii wychowania, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2003, nr 3(189).
Szmyd K., Pokoleniowe przemiany wsi podkarpackiej 1930–2010. Wybrane dziedziny tradycji, kultury i edukacji regionu krośnieńskiego, Rzeszów 2012.
Sztumski W., My zagubieni w świecie. Przyczynek do filozofii środowiska życia jako podstawy enwiromentologii, Katowice 2006.
Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Kraków 1998.
Tymieniecka A.T., Życie w pełni logos, księga I: Metafizyka Nowego Oświecenia, Poznań 2011.
Wilber K., Krótka historia wszystkiego, Warszawa 1987.
Witkowski L., Edukacja wobec sporów o (po)nowoczesność, Warszawa 1998.
Wojnar I., Aktualne problemy edukacji i kultury w Polsce i na świecie [w:] Edukacja wobec wyzwań XXI wieku, red. I. Wojnar, J. Kubina, Warszawa 1998.
Wojnar I., Kubina J., Edukacja wobec wyzwań XXI wieku, Warszawa 1998.
Wołk Z., Zagrożenia dorosłej egzystencji [w:] Arytmia egzystencji społecznej a wychowanie, red. T. Frąckowiak, Warszawa 2000.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 KULTURA – PRZEMIANY – EDUKACJA
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
