Regresja antropologiczna w świecie „ponowoczesnym” i kryzys edukacyjny

Abstrakt

Cywilizacja techniczna i informatyczna oraz związany z nią neoliberalistyczny system społeczno-ekonomiczny (kapitalizm) wywołuje nasilające się niekorzystne zmiany w sferze psychicznej, mentalnej, zachowaniowej i zdrowotnej człowieka współczesnego. Zmiany te zwane tu r e g r e s j ą a n t r o p o l o gi c z n ą w istotnej mierze i w różnoraki sposób ograniczają, hamują, a dość często wręcz deformują proces kształtowania głębszej duchowości jednostek ludzkich, ich indywidualnej tożsamości, „ja” osobowościowego, światopoglądu społecznego oraz jakości stylu życia i relacji międzyludzkich. W naturze ludzkiej wyzwalają się ponad miarę „twarde” siły i tendencje (egoizm, popęd walki, bezwzględna rywalizacja, dążności do życia ułatwionego i przyjemnego, wybujały konsumpcjonizm, pragmatyzm życiowy itp.); ograniczane i hamowane są natomiast „miękkie” nastawienia i predyspozycje (bezinteresowność, solidarność, opiekuńczość, życzliwość, empatia itp.). Proces ten ewidentnie zagraża nie tylko harmonijnemu kształtowaniu osobowości człowieka i pełnej jego duchowości, ale także zagraża człowieczeństwu jako takiemu. Prowadzić może do cofnięcia się ewolucji gatunku ludzkiego na tory regresywne, wsteczne. W związku z tym pojawia się pilna potrzeba zmiany ładu społeczno-ekonomicznego i cywilizacyjnego, który ów proces nieuchronnie generuje i permanentnie nasila zmiany. Chodzi o bardzo trudny i nie wiadomo, czy ten cywilizacyjny przełom jest już/jeszcze możliwy. Pewną rolę w tym proludzkim, jakby prometejskim wysiłku odegrać mogłoby „wydobyte” z aktualnego kryzysu wychowanie i „wyłamana” korzystnie ze starych paradygmatów współczesna myśl pedagogiczna.