Gaja. Historia prawdziwa Barbary Piórkowskiej w zwierciadle fikcji klimatycznej (climate fiction)

Dariusz Piechota

doi:10.15584/tik.2024.21

Autor

Dariusz Piechota Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0002-7943-384X

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2024.21

Słowa kluczowe:

fikcja klimatycza, Gaja, globalne ocieplenie, ekokrytyka, eko- feminizm, Barbara Piórkowska

Abstrakt

Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie powieści Gaja. Historia prawdziwa (2023) Barbary Piórkowskiej w kontekście fikcji klimatycznej. W utworze tym dostrzeżemy wpływy ekofeminizmu, obecnego w dualistycznej koncepcji świata przedstawionego. Świat męski utożsamiany jest z kulturą, nauką, świat kobiet to przestrzeń natury. Narratorkami opowieści są głównie kobiety, które łączy tajemnicza więź z przyrodą. Katastrofa ekologiczna nie jest rezultatem gwałtownego załamania się klimatu. Dzięki usytuowaniu zdarzeń w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości autorka podkreśla, iż katastrofa wynikająca z ocieplającego się klimatu jest następstwem procesu rozłożonego w czasie, dlatego też kluczową rolę odgrywa obserwowanie niepokojących sygnałów wysyłanych przez świat natury i podejmowanie działań mających na celu ich remisję.

Downloads

Bibliografia

Barcz A., Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Katowice 2016.

Bednarek J., Oduczanie się człowieczeństwa: fantastyka i antropocen, „Teksty Drugie” 2020, nr 1.

Bińczyk E., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa 2018.

Czapliński P., Końca świata nie będzie. Parafraza krytycznoliteracka, „Teksty Drugie” 2020, nr 1.

Domańska E., Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie” 2013, nr 1–2.

Fiedorczuk J., Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Gdańsk 2015.

Garrard G., Ecocriticism, London–New York 2010..

Hulme M., Why we Disagree About Climate Change. Understanding Controversy, Inaction and Opportunity, Cambridge 2009.

Jameson F., Future City, „New Left Review”, June 2003, https://newleftreview.org/issues/ii21/articles/fredric-jameson-future-city (dostęp: 10.02.2024).

Janion M., Kobieta i duch inności, Warszawa 2006.

Kaszak S., Z miłości do (kresowej) flory. Pasja botaniczna nadniemeńskiej pisarski, „Sztuka Edycji” 2020, nr 1.

Kielak A. M., Eliza Orzeszkowa – znawczyni sztuki zielarskiej, „Analecta” 2007, nr 1.

Kluba A., Antropocen dyskursywizowany czyli jak nie mówić o katastrofie klimatycznej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2023, nr 11.

Kotyczka M., Koniec świata na jaki zasługujemy, „Prace Kulturoznawcze” 2019, nr 1–2.

Kronenberg A., Geopoetyka. Związki literatury i środowiska, Łódź 2014.

Kuliś E., O etno(graficznych) zainteresowaniach Elizy Orzeszkowej, w: Fascynacja, zachwyt, zakręcenie w polskiej literaturze XIX i początków XX wieku, red. S. Karpowicz-Słowikowska, K. Warska, Gdańsk 2016.

Kuźnicka B., Zielniki i albumy folklorystyczne Elizy Orzeszkowej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2006, nr 51/52.

Linkner T., Mitologia słowiańska w literaturze Młodej Polski, Gdańsk 1991.

Lovelock J., Gaja. Nowe spojrzenie na życie Ziemi, przeł. M. Ryszkiewicz, posłowie J. Weiner, Warszawa 2003.

Ławski J., „Ja ku Tobie podążam, domowy Niemnie”. Zygmunt Gloger jako pisarz, w: Z. Gloger, Pisma rozproszone, t. 3: 1890–1910, red. nauk. J. Ławski i J. Leończuk, Białystok 2016.

Macfarlane M., The Burning Question, „The Guardian” 2005, 24th September, https://www.theguardian.com/books/2005/sep/24/featuresreviews.guardianreview29 (dostęp: 10.02.2024).

Madyda A., Medycyna ludowa w literaturze o tematyce chłopskiej, w: Między literaturą a medycyną. Literackie i pozaliterackie działania środowisk medycznych a problemy egzystencjalne człowieka XIX i XX wieku, red. E. Łoch, G. Wallner, Lublin 2005.

Milner A., Burgmann J. R., A Short Pre-History of Climate Fiction, “Extrapolation” 2018, vol. 59.

Milner A., Burgmann J. R., Climate Fiction: A World-Systems Approach, “Cultural Sociology” 2018, vol. 12.

Mytych J., Język lodu, wody i łez. Żałoba klimatyczna jako empatyczna świadomość w dobie antropocenu, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2023, nr 11.

Ochwat M., Humanistyka odpornościowa w czasach katastrofy klimatycznej, „Postscriptum Polonistyczne” 2023, nr 2(32).

Ochwat M., Katastrofa klimatyczna Non-Fiction, „Kultura Współczesna” 2020, nr 2(109).

Ochwat M., Klimat – konflikty – migracje. Scenariusze przyszłości, „Postscriptum Polonistyczne” 2019, nr 2 (24).

Ochwat M., Rozszczelnienie antropocenu. Nowy zwrot solidarnościowy w edukacji polonistycznej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracovienis” 2023, nr 14.

Oramus D., Nowe światy literackie: literaturoznawstwo współczesne a nauki ścisłe, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 2021, nr 2(24).

Ozonkowa H., Zielnik Pani Elizy, „Ziemia Lidzka” 2004, nr 1.

Piechota D., Solarpunk – w stronę świetlanej przyszłości, „Annales UMCS Sectio FF” 2022, t. 40.

Piechota D., W kręgu fikcji klimatycznej (climate fiction). Na marginesie lektury „Lotu motyla” Barbary Kingsolver oraz „Jasności” Mai Wolny, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2022, nr 28.

Piórkowska B., Gaja. Historia prawdziwa, Gdańsk 2023..

Plumwood V., Feminism and the Mastery of Nature, London–New York 1993.

Schneider-Mayerson M., Climate Change Fiction, w: American Literature in Transition 2000–2010, ed. R. Greenwald Smith, Cambridge 2017.

Schneider-Mayerson M., Whose Odds? The Absence of Climate Justice in American Climate Fiction Novels, “ISLE. Interdisciplinary Studies in Literature and Environment” 2019, nr 1.

Szaj P., O językach antropocenu – uwagi wstępne, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2023, nr 11.

Trexler A., Anthropocene Fictions: The Novels in a Time of Climate Change, Charlottesville 2015.

Trześniewska-Nowak A., W kleszczach lęku. Thriller medyczny w literaturze i kulturze popularnej, Lublin 2022.

Trześniewska-Nowak A., Wizerunek lekarza w amerykańskich thrillerach medycznych jako rewers XIX-wiecznych powieści grozy, w: Reaktywacje dziewiętnastowieczności, red. nauk. A. Dunin-Dudkowska, D. Piechota, A. Trześniewska-Nowak, Lublin 2021.

Ubertowska A., Historie biotyczne: pomiędzy estetyką a geotraumą, Warszawa 2020.

Ubertowska A., Pisanie puszczy. Ekonomie dyskursu ekokrytycznego i postkolonialnego, „Teksty Drugie” 2017, nr 6.

Wężowicz-Ziółkowska D., Dźwignie wyobraźni epoki antropocenu: gaizm, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2023, nr 11.

Williams R., This Shining Confluence of Magic and Technology: Solarpunk, Energy Imaginaries, and the Infrastructures of Solarity, “Open Library of Humanities” 2019, nr 5 (60).

Żółkoś M., Fikcje antropocenu. Literatura XXI wieku wobec katastrofy klimatycznej, „Jednak Książki” 2022, nr 2 (15).