"Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego jako prefiguracja współczesnej powieści ekologicznej

Abstrakt

W artykule podjęto próbę odczytania powieści Żeromskiego jako zapowiedzi współczesnej powieści ekologicznej. Zielone czytanie twórczości pisarza kieruje uwagę czytelników na pozaludzkie formy życia, wprowadzając alternatywną optykę opisu rzeczywistości. Historia Tomasza Judyma splata się z historią świata przyrody. Wędrując po Paryżu, Warszawie, Cisy i Zagłębiu bohater dostrzega symptomy świadczące o postępującej degradacji środowiska naturalnego. Jako jeden z nielicznych bohaterów dostrzega destrukcyjny wpływ przemysłu na środowisko naturalne. Judym odchodzi od perspektywy antropocentrycznej na rzecz biocentrycznej,  co czyni go bardziej wrażliwym na cierpienie innych, rozumianych tu jako nieludzkich mieszkańców Ziemi. Natura jest samoregulującym się żywym organizmem, potężnym żywiołem, którego kontemplacja może zarówno zachwycać, jak i przerażać. Ludzie bezdomni antycypują współczesne myślenie ekologiczne, które domaga się racjonalnego wykorzystania dóbr ziemskich.