"Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego jako prefiguracja współczesnej powieści ekologicznej
DOI:
https://doi.org/10.15584/tik.2021.27Słowa kluczowe:
powieść ekologiczna, natura, miasto, przemysł, ŻeromskiAbstrakt
W artykule podjęto próbę odczytania powieści Żeromskiego jako zapowiedzi współczesnej powieści ekologicznej. Zielone czytanie twórczości pisarza kieruje uwagę czytelników na pozaludzkie formy życia, wprowadzając alternatywną optykę opisu rzeczywistości. Historia Tomasza Judyma splata się z historią świata przyrody. Wędrując po Paryżu, Warszawie, Cisy i Zagłębiu bohater dostrzega symptomy świadczące o postępującej degradacji środowiska naturalnego. Jako jeden z nielicznych bohaterów dostrzega destrukcyjny wpływ przemysłu na środowisko naturalne. Judym odchodzi od perspektywy antropocentrycznej na rzecz biocentrycznej, co czyni go bardziej wrażliwym na cierpienie innych, rozumianych tu jako nieludzkich mieszkańców Ziemi. Natura jest samoregulującym się żywym organizmem, potężnym żywiołem, którego kontemplacja może zarówno zachwycać, jak i przerażać. Ludzie bezdomni antycypują współczesne myślenie ekologiczne, które domaga się racjonalnego wykorzystania dóbr ziemskich.
Downloads
Bibliografia
Adamczewska I., Powieść ekologiczna, w: Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, Warszawa 2012.
Babilas D., Psia kość niezgody – spór o wiwisekcję w edwariańskiej Anglii, w: Między empatią a okrucieństwem, red. E. Łoch, A. Trześniewskia, D. Piechota, Gdańsk 2018.
Babilas D., Psy maskotki i rodzinni pupile w malarstwie brytyjskim epoki wiktoriańskiej, w: Emancypacja zwierząt?, red. E. Łoch, A. Trześniewska, D. Piechota, Lublin 2015.
Barcz A., Realizm ekokrytyczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Katowice 2016.
Clark N., Inhuman Nature: Sociable Life on a Dynamic Planet, London 2011.
Domańska E., Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie” 2013, nr 1–2.
Durczak J., Rozmowy z ziemią. Tradycja przyrodopisarstwa w literaturze amerykańskiej, Lublin 2010.
Eile S., Powieść pokolenia Stefana Żeromskiego „Ludzie bezdomni”, w: Literatura polska w szkole średniej, Warszawa 1975.
Fiedorczuk J., Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Gdańsk 2015.
Fita S., Żeromski wśród siłaczek i Judymów, „Zeszyty Naukowe KUL” 1964, nr 4.
Gielata I., „Oko Emersona” i „oko Darwina” – Dickens, Sienkiewicz i wodospad Niagara, w: Między przyrodoznawstwem a humanistyką. Przestrzenie kultury polskiego pozytywizmu, red. M. Gloger i T. Sobieraj, Warszawa 2016.
Głowiński M., Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej, Kraków 1997.
Ihnatowicz E., Bohaterowie polskiej prozy współczesnej 1864–1914. Artyści, twórcy, Warszawa 1999.
Ihnatowicz E., Literatura polska drugiej połowy XIX wieku, Warszawa 2000.
Jakubowski J.Z., Stefan Żeromski, Warszawa 1975.
Kolbuszewski J., Ochrona przyrody a kultura, Wrocław 1992.
Maciejewska I., Wstęp, w: S. Żeromski, Ludzie bezdomni, Wrocław 1987.
Makowiecki A.Z., Literatura Młodej Polski, Warszawa 1999.
Markiewicz H., „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego, Warszawa 1975.
Markiewicz H., Ludzie bezdomni, w: tegoż, Prus i Żeromski, Warszawa 1964.
Martuszewska A., Poetyka polskiej powieści dojrzałego realizmu (1876–1895), Wrocław 1977.
Olszewska M.J., Miasto z perspektywy Stefana Żeromskiego, w: tejże, Stefan Żeromski. Spotkania, Warszawa 2015.
Oramus D., Darwinowskie paradygmaty. Mit teorii ewolucji w kulturze europejskiej, Kraków 2015.
Osterhammel J., Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, red. W. Molik, przeł. I. Drozdowska-Broering i in., Poznań 2013.
Popiel M., Tragizm epicki. „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego, w: tejże, Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Kraków 2003.
Rutkowska M., Psy, koty i ludzie. Zwierzęta domowe w literaturze amerykańskiej, Lublin 2016.
Rybicka E., Biopolis – przyroda i miasto, „Teksty Drugie” 2018, nr 2.
Ubertowska A., „Mówić w imieniu biotycznej wspólnoty”. Anatomie i teorie tekstu środowiskowego/ekologicznego, „Teksty Drugie” 2018, nr 2.
Walc J., Quo vadis, Judime?, w: Stefan Żeromski. O twórczości literackiej, red. E. Łoch, Lublin 1994.
Zgoła C., O roślinnej historii miasta z perspektywy jego mieszkańca, „Teksty Drugie” 2018, nr 2.
Żeromski S., Ludzie bezdomni, Warszawa 1984.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Kategorie
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Tematy i Konteksty
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
